KSS Makedonije: Kolektivno pregovaranje zavisno od države i poslodavaca

Opšti kolektivni ugovor za javni sektor i Opšti kolektivni ugovor za privatni
sektor – dva su osnovna stuba kolektivnog pregovaranja u
Severnoj Makedoniji

Opštim kolektivnim ugovorom za javni sektor koji su Konfederacija slobodnih sindikata Makedonije i Vlada potpisali još 2008. godine regulisana su sva prava i obaveze svih zaposlenih u javnom sektoru.
Opšti kolektivni ugovor za privatni sektor potpisan između Unije sindikata Makedonije i Organizacije poslodavaca Makedonije 2014. godine odnosi se na sve zaposlene u privatnom sektoru.
Pored opštih kolektivnih ugovora, postoje kolektivni ugovori na nivou grana i na nivou pojedinačnih poslodavaca. Kolektivni ugovori su od velikog značaja za radnike u zemlji jer regulišu i unapređuju njihova prava koja su zagarantovana sistemskim Zakonom o radnim odnosima i drugim zakonima koji se odnose na radna prava. Prema „Pregledu o određivanju plata kroz kolektivno pregovaranje u Severnoj Makedoniji”, univerzitetskih profesora Aleksandra Ristovskog sa Pravnog fakulteta „Justinian Prvi” u Skoplju i Marjana Petreskog sa Američkog koledža, nedostaju podaci o karakteristikama nacionalnih industrijskih odnosa u Severnoj Makedoniji. Zbog toga postojeće podatke o stopi pokrivenosti kolektivnim pregovaranjem treba uzeti sa rezervom. Opštim kolektivnim ugovorima obuhvaćeno je 100% zaposlenih, dok podaci iz 2020. godine pokazuju da je stopa pokrivenosti Kolektivnim ugovorima na nivou sektora 20,81%.

                                                  
                                                  Sindikati nezadovoljni dijalogom: Ekonomsko-socijalni savet Severne Makedonije

Procene su da je u javnom sektoru mnogo više kolektivnih ugovora sklopljenih na granskom nivou, za razliku od privatnog sektora gde je taj broj znatno manji, jer je kod privatnih poslodavaca mala „sindikalna gustina“. Ako sindikate koji imaju članove u privatnom sektoru pitate koliki je njihov broj, teško da ćete dobiti odgovor. S obzirom da je broj sindikalnih organizacija mali, pokrivenost kolektivnim ugovorima na granskom nivou i nivou poslodavaca u privatnom sektoru je takođe niska.
Kao što je već spomenuto, u Severnoj Makedoniji postoje dva osnovna kolektivna ugovora koji se odnose na sve radnike u zemlji. Isti kolektivni ugovori važe od zaključenja do danas. S druge strane, u javnom sektoru, gde Konfederacija slobodnih sindikata ima najviše članova, veliku ulogu imaju i kolektivni ugovori na granskom nivou. Jedan od najboljih primera za to su kolektivni ugovori koje je zaključio jedan od najvećih granskih sindikata pri KSS. Reč je o kolektivnom ugovoru koji je zaključio Samostalni sindikat obrazovanja, nauke i kulture – SONK u brizi o deci (vrtićima), osnovnom, srednjem, visokom obrazovanju i kulturi. Naravno, podjednako su važni i ostali kolektivni ugovori koje su sindikati u KSS-u zaključili na granskom nivou.
Veoma su značajni i kolektivni ugovori zaključeni na nivou poslodavca. Neki od naših granskih sindikata su zaključili takve kolektivne ugovore sa opštinama i oni važe za sve zaposlene u konkretnoj opštinskoj sredini. Oni dalje regulišu i unapređuju svoja prava i obaveze.

Veštački socijalni dijalog

Prioritet KSS-a u narednom periodu je zaključivanje velikog broja kolektivnih ugovora i borba za poštovanje i unapređenje prava zaposlenih u javnom i privatnom sektoru. Svesni smo da se samo kroz kolektivno pregovaranje može ojačati standard radnika, ali da bismo to mogli, moramo prvo da se uključimo u socijalni dijalog. A jedan od najvećih problema sa kojima se suočavamo je upravo nedovoljno poštovanje socijalnog dijaloga, koji je u Makedoniji veštački i odvija se samo sa kvalifikovanim socijalnim partnerima.

Svetske i evropske sindikalne centrale nastoje da povećaju plate kroz kolektivno pregovaranje, ali u Severnoj Makedoniji stvari ne funkcionišu tako. Kod nas se plate povećavaju po političkoj volji Vlade kao poslodavca, dok je u privatnom sektoru to u diskreciji samog poslodavca, koji će povećati plate kada i ako smatra da treba da učini. Vrlo mali broj poslodavaca u privatnom sektoru prati zapadne trendove rasta plata u skladu sa troškovima života, a slično se može reći i za javni sektor.
Konfederacija slobodnih sindikata se zalaže za povećanje plata kroz kolektivno pregovaranje, ali smo, nažalost, isključeni iz socijalnog dijaloga u zemlji, a naša mišljenja nisu prihvatljiva institucijama. Zato smo značajno zastupljeni na nivou grane i na na nivou poslodavca, gde prepoznaju našu stvarnu, iskrenu svrhu.
Kolektivnim ugovorima se uređuju prava koja već postoje, a da bi se ona unapredila treba da dobiju veći zamah. Država i poslodavci ne vide kolektivne ugovore kao ozbiljan sistem, pa kako donose zakone tako i krše zakonske norme.
Država Severna Makedonija trenutno ne čini ništa da stimuliše kolektivno pregovaranje, iako bi to bilo dobro za sve njene radnike.

Stručna služba Konfederacije Slobodnih sindikata Makedonije

KONFEDERACIJA SLOBODNIH SINDIKATA MAKEDONIJE
www.kss.mk