Najniža plata u Republici Srpskoj – zaštitna kategorija ili pravilo?

Minimalac u Republici Srpskoj povećan dva puta ove godine, ali i dalje ne zadovoljava ni osnovne potrebe prosječnog domaćinstva

Pravni okvir za regulisanje instituta najniže plate u Republici Srpskoj proizilazi iz Konvencije MOR-a br. 131 o utvrđivanju najniže plate, koju je BiH ratifikovala  1993. godine.
Institut najniže plate u Republici Srpskoj regulisan je odredbama Zakona o radu Republike Srpske, jer je Ustavom BiH propisano da je oblast radnog zakonodavstva  u nadležnosti entiteta. U skladu sa odredbama Ustava  i Zakona o radu Republike Srpske, radnik ostvaruje pravo  na bruto platu u skladu sa Zakonom i kolektivnim ugovorom.  Najniža plata isplaćuje se za puno radno vrijeme i prosječno ostvarene rezultate radnika u skladu sa aktima poslodavca, samo kada je iznos plate radnika, obračunate u skladu sa zakonom, opštim aktom ili ugovorom o radu, ispod utvrđenog iznosa najniže plate. Najnižu platu u Republici Srpskoj utvrđuje Vlada Republike Srpske, na prijedlog Ekonomsko-socijalnog savjeta u posljednjem kvartalu tekuće za narednu godinu.

ESS je tijelo čiji je cilj dijalog o ekonomskom i socijalnom položaju zaposlenih i polodavaca, a čine ga predstavnici entitetske Vlade, reprezentativnih sindikata i udruženja poslodavaca.Ukoliko savjet ne postigne konsenzus po pitanju utvrđivanja prijedloga iznosa naniže plate, odluku o najnižoj plati donosi Vlada Republike Srpske, imajući u vidu kretanje plata, rast proizvodnje i životnog standarda .

                                                                                                                                                                                                                                                                  Najniža plata u Republici Srpskoj, 2017 – 2022. godina

Na iznos najniže plate dodaju se sva uvećanja

Novina u radnom zakonodavstvu Republike Srpske, za koje se izborio Savez sindikata Republike Srpske, nakon šest godina upornog i mukotrpnog rada predstavlja propisivanje izričite obaveze poslodavca da najnižu platu, koja se isplaćuje radniku, uveća po osnovu ukupnog radnog staža. Primjenom nove zakonske regulative, stvorene su pretpostavke za otklanjanje ranijih nedoumica u vezi primjene instituta najniže plate i spriječavanje daljih zloupotreba od strane poslodavaca .

Na zahtjev SSRS, izvršeno je vanredno usklađivanje visine najniže plate u Republici Srpskoj i
ona od 1. maja 2022. godine iznosi 650KM ili 333€ (neto)

U našem pravnom poretku, zakon prepoznaje redovan način utvrđivanja iznosa najniže plate, prema kome se iznos najniže plate utvrđuje jedanput godišnje.
Međutim, u vanrednim okolnostima, kao što su povećanje inflacije, porast troškova života i druge okolnosti, svaki od socijalnih partnera može predložiti usklađivanje iznosa najniže plate i prije zakonom definisanog perioda u kome se utvrđuje iznos najniže plate za narednu godinu.
S obzirom da se prema zakonu, najniža plata isplaćuje za puno radno vrijeme i prosječno ostvarene rezultate radnika, koji čine osnovnu platu radnika, na iznos najniže plate, osim uvećanja plate po osnovu radnog staža, obračunavaju se i sva druga zakonska uvećanja plate, (prekovremeni rad, rad noću i sl….) kao i druga primanja po osnovu rada (topli obrok, regres, prevoz…).

Visoki troškovi života – najniža plata nije dovoljna ni za prehranu
četveročlane porodice

Najniža plata u Republici Srpskoj uvedena je 2006. godine, kada su je u iznosu od 205 KM tripartitno dogovorili Savez sindikata Republike Srpske, Vlada Republike Srpske i Unija udruženja poslodavaca Republike Srpske. Najniža plata u Republici Srpskoj za 2022. godinu, počev od 01. maja 2022. godine iznosi neto 650,00 KM, odnosno 942,03 KM u bruto iznosu, što u protivvrijednosti evra iznosi 332,50 evra. Ovom odlukom Vlade Republike Srpske, najniža plata za 2022. godinu povećana je sa prvobitno utvrđenog iznosa od 590,00 KM. Sindikalna potrošačka korpa za juli 2022. godine, koju jedino izračunava Savez sindikata Republike Srpske, iznosi 2.278,15 KM i prosječna plata od 1.160 KM (za juli mjesec) je pokriva sa 51,46%, dok je najniža plata pokriva sa samo 28,60% .
Učešće najniže plate od 650,00 KM u prosječnoj plati u Republici Srpskoj od 1.160,00 KM je 56%.

Imajući u vidu činjenicu da sindikalna potrošačka korpa sadrži troškove jedne četvoročlane porodice za prehranu, stanovanje i komunalne usluge, tekuće održavanje domaćinstva, odjeću i obuću, higijenu i njegu zdravlja, prevoz, obrazvanje i kulturu, očigledno je da iznos najniže plate u Republici Srpskoj ne zadovoljava ni osnovne životne potrebe prosječnog domaćinstva za ishranu .

Zloupotreba instituta najniže plate

Stav Saveza sindikata Republike Srpske je da je institut najniže plate u zakonodavnom sistemu, koncipiran  kao zaštitna kategorija, koja se primjenjuje samo u slučaju isplate plate nekvalifikovanim radnicima koji obavljaju najjednostavnije poslove za puno radno vrijeme i kao privremena mjera, kada preduzeće upadne u ekonomske poteškoće .
Osnovni problem predstavlja činjenica da u Republici Srpskoj nemamo zaključene posebne kolektivne ugovore u privredi, te brojni poslodavci institut najniže plate zloupotrebljavaju, pa  najnižu platu isplaćuju i za KV, SSS, te čak i za VSS.
Situacija je drugačija u preduzećima gdje imamo organizovan Sindikat i zaključene kolektivne ugovore u privredi.

Četvrtina radnika „praktično“radi za minimalac

U Republici Srpskoj, prema posljednjim podacima Poreske uprave Republike Srpske za mjesec maj 2022. godine, najnižu platu, ili iznos ispod najniže plate prima 28.209, a platu do 700 KM, odnosno neznatno veći iznos od najniže plate prima čak 69.000 radnika, od ukupno 287.561 radnika.
Veći broj poslodavca ne usklađuju rast ostalih plata sa povećanjem iznosa najniže plate, što dovodi do ujednačavanja plata kvalifikovanih i nekvalifikovanih radnika .

Važno je napomenuti da se sve ove godine najniža plata povećavala dva puta, a u toku su pregovori i za treće, isključivo na zahtjev Saveza sindikata Republike Srpske, a da poslodavci nikada nisu bili saglasni sa njenim povećanjem.
Zbog isključivog  stava jednog dijela poslodavaca (čelnika Unije poslodavaca) imamo izrazito niske plate u privredi koje su nedovoljne za pristojan život, što predstavlja osnovni razlog zašto kvalifikovani radnici odlaze iz Republike Srpske.

Goran Stanković, generalni sekretar Saveza sindikata Republike Srpske

SAVEZ SINDIKATA REPUBLIKE SRPSKE
www.savezsindikatars.org