ŽENE DOMINIRAJU, ALI U SLABIJE PLAĆENIM DJELATNOSTIMA

Među rukovodećim poslovima u Crnoj Gori tek nešto više od trećine pozicija zauzimaju žene, iako ih je više na studijama

Po procjenama Uprave za statistiku Crne Gore – Monstata, krajem 2021. godine u Crnoj Gori bilo je 617 683 stanovnika, od čega 312 509 žena ili 50,6%. S druge strane, prema Anketi o radnoj snazi Monstata iz iste godine, od ukupnog broja aktivnog stanovništva žene čine 44,7%. Istovremeno, među zaposlenima, žena je 45,1% dok ih je, po podacima Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, među nezaposlenim krajem 2021. godine bilo preko 60 %. Dubinski podaci pokazuju da je na Birou rada bilo najviše žena bez školske spreme, ali i sa visokim obrazovanjem dok je bolja situacija bila kada su u pitanju žene sa srednjim obrazovanjem ili koje su završile neku višu školu.

Većina radnika u RS ne zarađuje dovoljno za pristojan život, a žene su u lošijoj situaciji. Rodne nejednakosti postoje u istim zanimanjima, u javnom i privatnom sektoru i na istim nivoima obrazovanja. Čak i u sektorima gdje žene čine većinu, muškarci su na radnim mjestima koja su bolje plaćena. Najveći jaz je primjetan kod najvećih plata, gdje su primanja muškaraca značajno veća od žena.

ŽENE MORAJU
BITI BOLJE
PLAĆENE

Zvaničnog praćenja zarada po polu na nivou Crne Gore nema, ali kroz analizu učešća žena u pojedinim sektorima uočavaju se određene razlike u njihovom socio – ekonomskom položaju. Od šest sektora u kojima je zaposleno više žena nego muškaraca, zarade su u 2022. godini bile ispod državnog prosjeka u čak pet: obrazovanju, poljoprivredi, stručnim, naučnim i tehničkim djelatnostima, uslužnim djelatnostima i trgovini na veliko i malo. Jedino je sektor zdravstva i socijalne zaštite imao veće zarade od prosječne u državi i to za oko 20%.

Žena više u slabije plaćenim sektorima

S druge strane, žene u Crnoj Gori pokazuju veće interesovanje za sticanje visokog obrazovanja o čemu
govore podaci iz 2021. godine kada je od ukupnog broja diplomaca na osnovnim studijama bilo 59,2% žena. Statistika pokazuje i da su žene više zastupljene od muškaraca na tzv. ekspertskim pozicijama, ali i da više rade i kao uslužne radnice u trgovini ili kao službenice. Istovremeno, među funkcionerima i rukovodiocima je samo 35,9% žena. Najbolja situacija za žene ovdje je u pravosuđu gdje one čine 57% od ukupnog broja sudija, a dominiraju i u Državnom tužilaštvu.

Propisi solidni…

Načelno gledajući, može se istaći da je nacionalno zakonodavstvo Crne Gore relativno usklađeno sa konvencijom Međunarodne organizacije rada br. 190, iako Skupština Crne Gore do danas nije potvrdila tu konvenciju. Takođe, Zakon o radu sadrži više odredbi koje imaju za cilj usklađivanje profesionalnih i porodičnih obaveza zaposlenih žena i one bi se mogle svrstati u dvije grupe: odredbe koje se odnose na pravo na odsustvo sa rada i to roditeljsko, usvojiteljsko i hraniteljsko odsustvo i odredbe kojima se obezbjeđuje posebna zaštita roditelja po isteku nekog od navedenih prava. 

Novi Zakon o radu je svakako usklađen sa Direktivom Evropske Unije 2010/18 o roditeljskom odsustvu, na način što se, prvi put, roditeljsko odsustvo definiše kao individualno pravo svakog roditelja, što znači da ga mogu koristiti oba roditelja, po pravilu u jednakim djelovima. Neke nove institute, kao što je odsustvo za očeve od najmanje 10 dana, Crna Gora tek treba da inkorporira u Zakon o radu. Radna grupa za izradu izmjena tog zakona formirana je tokom 2022. godine, ali još nije završila rad. Nacionalno radno zakonodavstvo predviđa da zaposlena žena koristi obavezno porodiljsko odustvo od 98 dana, od kojih je 28 dana prije dana očekivanog porođaja, a 70 dana od rođenja djeteta. Nakon toga žena ima pravo na roditeljsko odsustvo i to do 365 dana, od isteka prava na porodiljsko odsustvo. Inače, ovo pravo imaju oba roditelja u jednakim djelovima. Poslodavac je dužan da zaposlenoj ženi ili muškarcu po isteku odsustva obezbijedi povratak na isto radno mjesto ili na drugo, ali sa istom ili većom zaradom. Zaposleni u toku korišćenja porodiljskog odsustva ne može biti proglašen za “tehnološki višak”. Ako njegovo radno mjesto bude ukinuto, poslodavac je dužan da ga rasporedi na drugo odgovarajuće radno mjesto. Zakon o radu predviđa još jednu novinu, sa ciljem lakšeg pomirenja profesionalnih i porodičnih obaveza zaposlenog po povratku na rad. Naime, ako proces rada to dozvoljava, može da omogući zaposlenom promjenu radnog vremena (sa punog na nepuno ili obrnuto) ili rasporeda radnog vremena, što se radi na osnovu pisanog zahtjeva zaposlenog. Zaposleni u toku ostvarivanja prava na porodiljsko i roditeljsko odsustvo ima pravo na punu naknadu zarade.

…ali ne garantuju punu zaštitu

Trenutna zakonska regulativa u Crnoj Gori, iako široko postavljena, očigledno ne pruža dovoljnu
zaštitu i pravnu sigurnost zaposlenim ženama i trudnicama, posebno onim koje imaju ugovore o radu na određeno. Žene su tako nerijetko primorane da izbjegavaju materinstvo zbog posla jer nakon prijavljivanja trudnoće, često se dešava da im se ne produži ugovor o radu. Takođe, primijećene su i velike zloupotrebe prilikom isplate zarada za vrijeme porodiljskog odsustva.
                                                                                                           

                                                                                                           Stručna služba Saveza sindikata Crne Gore
                                                                                            Stručna služba Unije slobodnih sindikata Crne Gore

SAVEZ SINDIKATA
CRNE GORE
www.sindikat.me

UNIJA SLOBODNIH SINDIKATA CRNE GORE
www.usscg.me